U prelepom ambijentu centralnog šetališta u Niškoj Banji već od oktobra prošle godine stoji impozantna skulptura čuvenog umetnika Dušana Cvetkovića, poznatog kao Čika Duce, koji je postao simbol poznate pesme „Niška Banja, topla voda“. Ova skulptura je podignuta u čast i sećanje na autora ove popularne pesme, čija je melodija i danas svima dobro poznata. Pored toga, selo Čokot ima svoju ulicu posvećenu Čika Duci, koja svedoči o njegovom značaju i uticaju na lokalnu kulturu.
„Niška Banja, topla voda“ je jedna od najpoznatijih tradicionalnih pesama u Srbiji, posebno popularna u niškom kraju, a poreklo joj je romsko. Ova pesma je nastala u vreme otvaranja kupatila u Banji, pa se pretpostavlja da je napisana za neku svečanost ili priredbu. U svojim stihovima, pesma opisuje blagodeti banjske vode koje pruža Niška Banja i postala je omiljena širom ovog područja. Međutim, pesma koju je stvorio Čika Duci ima svoje specifičnosti. Kažu da je samo prvi stih isti kao original, ali muzika je potpuno drugačija. Pored „Niške Banje, topla voda“, Čika Duci je poznat i po svojoj čuvenoj pesmi „Udavija se“, koja je nastala iz osvete. Legenda kaže da se Čika Duci zaljubio u Staniku, što je izazvalo sukob između njega i Aleksa, a pesma je kasnije nastala kao rezultat tog događaja.
Dušan Cvetković, poznat kao Čika Duci, bio je višestruko talentovan umetnik koji je ostavio dubok trag u različitim sferama umetnosti. Pored toga što je bio obućar i fotograf, on je bio i izuzetan operski pevač i izvođač starogradskih pesama. Svojom svestranošću i izuzetnim talentom, Čika Duci je bio izuzetno cenjen i poštovan.
Međutim, pre svega, Dušan Cvetković je bio izvanredan glumac, a njegovo delo po kome je prepoznat širom sveta je upravo čuvena pesma „Niška Banja, topla voda“. Ova pesma se pojavljuje čak i u holivudskim filmovima i izvođenjima poznatih umetnika poput Nemanje Radulovića, renomiranih horova, japanske i američke grupe. Iako je počeokao obućarski pomoćnik, njegova umetnička priroda ga je vodila kroz život i omogućila mu da ostvari velike uspehe. Malo je poznato da je Dušan Cvetković takođe bio talentovan dramski pisac, sa preko 50 napisanih dramskih komada. Još jedna značajna činjenica je da je snimio prvu ploču u Jugoslaviji još davne 1928. godine. Njegov glumački talenat bio je priznat širom Jugoslavije, a nastupao je u najvećim pozorištima u svim delovima bivše države.
Istorija i sećanje na Dušana Cvetkovića, Čika Ducu, večno se čuvaju u Istorijskom arhivu u Nišu. Prošle godine, povodom obeležavanja 130. godišnjice njegovog rođenja, ovaj arhiv je organizovao poseban događaj u Nišu kako bi očuvali uspomenu na ovog izuzetnog Nišliju.
Postavljanje statue Čika Duca na centralnom šetalištu bila je inicijativa opštine Niška Banja, Lokalne fondacije Niš i akcione grupe Kantena Mundi, koji su zajedno radili na ovom projektu. Ova skulptura simbolizuje duh i značaj Dušana Cvetkovića u kulturnom nasleđu Niša i ostavlja trajan trag u srcima i umovima posetilaca.
Biografija
Dušan Cvetković, ili čika Duca, kako su ga njegove Nišlije zvale, rođen je 1892. godine u Nišu i bio je jedna od najznačajnijih ličnosti našeg grada.
Bio je glumac, operski pevač, reditelj, dramski pisac i upravnik pozorišta. Glumio je u mnogo predstava, a napisao čak 57 drama.
Pored glume, velika ljubav bila mu je i muzika, tako da je iza sebe ostavio 43 snimljene ploče starogradske muzike. Čika Duca je snimio prvu ploču na srpskom jeziku. Komponovao je čuvenu pesmu “Niška Banja” davne 1927.godine, koja je simbol ovih krajeva širom sveta, ali i “Oj, Nišavo, vodo mutna”, “Mori tugo”, “Jordanke mori” i komade („Jovanča meraklija“, „Plamen Toplice“, „Vranjčani se sude“, „Vranjanci na Jadranu“) … Igrao je i u filmovima.
Rodio se u niškoj zanatlijskoj porodici, izučio obućarski i fotografski zanat i 1908. postao član „Abraševića“. Učestvovao je u Balkanskom ratu odakle se vratio ranjen. U niškoj Vojnoj bolnici sreo svog prvog učitelja glume Kostu Delinija koji ga je, po ozdravljenju, primio u svoju pozorišnu trupu Povlašćeno pozorište „Joakim Vujić“, u kojoj je Duca prvi put nastupio 6. jula 1912. godine u predstavi „Kapetanovo dete“.
U toku Prvog svetskog rata sa srpskom vojskom prelazi preko Albanije, 1916. je na oporavku u Africi, gde naredne godine počinje da igra u Srpskom vojničkom pozorištu u Bizerti pa sve do početka proboja Solunskog fronta. U predstavama je igrao mahom ženske uloge (između ostalog i Koštanu). Nastupao je se Dušanom Radenkovićem, Dušanom Životićem i Aleksandrom Zlatkovićem, pod upravom drugog učitelja Dimitrija Ginića.
Narodno pozorište u Nišu Dušanu Cvetkoviću je priredilo proslavu značajnih jubileja – 17. maja 1953. godine – „40 godina umetničkog rada veterana niške scene“ i 17. novembra 1974. godine – „60 godina umetničkog rada“. Još u mlađim godinama, pa i posle penzionisanja pevao je prijatnmim visokim, toplim tenorom u operetama i komadima s pevanjem i igranjem, u solističkim izvođenjima na raznim priredbama, u pozorištu i na Radio-Beogradu. Iz Beograda 1923. godine odlazi za Pariz, gde snima prvu ploču na srpskom jeziku za Fabriku gramofonskih ploča Pate Ferer. Snima i u Berlinu. Artistička agencija Krampf ga angažuje za varijeteje i igra po celoj međuratnoj Jugoslaviji.
Kao glumac svoj zenit ostvario je u starijem dobu i istakao se u karakternim i komičnim ulogama, a naročito u izvanrednom tumačenju lokalnih likova sa svim tipičnostima karaktera, navika i govora u komadima iz Niša, Leskovca i Vranja.
Umro je 1978. u 86. godini u Nišu.
Slika www.niskevesti.rs
